Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ

  Παναγία η Μητέρα Θεού και ανθρώπων  Β΄ 

Η Γ’ Οικουμ. Σύνοδος, ακολουθώντας τη Γραφή και την Παράδοση, αποφάνθηκε ότι η Μαρία γέννησε τον ίδιο το Θεό, αφού στο πρόσωπο του Χριστού ενώθηκαν πραγματικά “ασυγχύτως και αδιαιρέτως” η θεία μα την ανθρώπινη φύση. Γι’ αυτό και πρέπει να ονομάζεται Θεοτόκος. Να τι γράφει ο Ι. Δαμασκηνός: “Την Αγία Παρθένο κηρύττουμε ως Θεοτόκο στην κυριολεξία και αληθινά^. γιατί όπως Αυτός που γεννήθηκε απ’ Αυτήν είναι αληθινός Θεός, έτσι και Αυτήν που γέννησε τον αληθινό Θεό, σαρκωμένο απ’ Αυτήν, είναι αληθινή Θεοτόκος (...) Η Αγία Παρθένος βέβαια δε γέννησε απλώς έναν άνθρωπο, αλλά Θεό αληθινό, όχι χωρίς σώμα αλλά σαρκωμένο, χωρίς να κατεβάσει το σώμα από τον ουρανό και να περάσει δια μέσου Αυτής, σαν να ήταν Εκείνη κάποιος αγωγός, αλλά παίρνοντας απ’ Αυτήν σάρκα ομοούσια με τη δική μας και δίνοντας την υπόσταση για τον Εαυτό Του. Γι’ αυτό δίκαια και αληθινά ονομάζουμε την αγία Μαρία Θεοτόκο^. γιατί αυτό το όνομα συνθέτει ολόκληρο το μυστήριο της οικονομίας.        

  Η Εκκλησία έδειξε ιδιαίτερη εμμονή στην ονομασία Θεοτόκος, διότι, αν η Παναγία δε γέννησε το Θεό, τότε το έργο της σωτηρίας είναι ψεύδος και η Παναγία υποβαθμίζεται σ’ ένα απλό όργανο που χρησιμοποιήθηκε από το Θεό και δε δάνεισε σάρκα από τη σάρκα Της στον ενανθρωπήσαντα Λόγο του Θεού. Γι’ αυτό και ο Γρηγόριος ο θεολόγος τονίζει: “Ει τις ου Θεοτόκου ομολογεί την αγίαν Παρθένον, χωρίς (μακριά) εστίν της Θεότητος”. Ως Θεοτόκος η Παναγία υπερέχει όχι μόνον των ανθρώπων αλλά και των αγγέλων, είναι η “τιμιωτέρα των Χερουβείμ και ενδοξοτέρα ασυγκρίτως των Σεραφείμ.”

Η κεντρική θέση που κατέχει η Παναγία στη ζωή, τη διδασκαλία και πνευματικότητα της Εκκλησίας μας αντανακλάται και στη δεσπόζουσα θέση που κατέχει στον ετήσιο εορτολογικό κύκλο και στη λατρεία γενικότερα. Ολόκληρο το εκκλησιαστικό έτος κοσμείται από τις εορτές που αναφέρονται στο σεπτό πρόσωπό Της.        Το εκκλ. έτος αρχίζει με το Γενέσιον της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου). Τον Οκτώβριο (28) εορτάζουμε την εορτή της Αγίας Σκέπης της Θεοτόκου σε ανάμνηση του σχετικού θαύματος και τιμούμε την Παναγία - προστάτιδα του φιλοχρίστου λαού. Στις 21 Νοεμβρίου είναι η εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, δηλαδή η ανάμνηση της εισόδου και αφιερώσεως της Παναγίας τριετούς στο Ναό των Ιεροσολύμων. Στις 26 Δεκεμβρίου πανηγυρίζεται η Σύναξη της Θεοτόκου, δηλαδή η συγκέντρωση των πιστών για την απόδοση τιμής στη Μητέρα του Σωτήρος. Ακολουθεί ο Ευαγγελισμός (25 Μαρτίου) που εορτάζουμε το χαρμόσυνο άγγελμα προς την Παναγία από το Γαβριήλ τον αρχάγγελο ότι θα γεννήσει το Λυτρωτή. Τέλος έχουμε της εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), που ονομάζεται και “Πάσχα του καλοκαιριού” γιατί προηγείται δεκαπενθή- μερη νηστεία. Σωστά ο Αύγουστος θεωρείται ο μήνας της Παναγίας, αφού από τη μία όλο το δεκαπενθήμερο είναι αφιερωμένο σ’ Αυτήν, την 23^η εορτάζουμε τα λεγόμενα εννιάμερα της Παναγίας (9 ημέρες από την Κοίμησή Της), και ο μήνας κλείνει με την εορτή της κατάθεσης της Τιμίας Ζώνης Της. Κατά την περίοδο της νηστείας του δεκαπενταύγουστου ψάλλονται στους ναούς οι περίφημοι Παρακλητικοί Κανόνες (Μέγας και Μικρός εναλλάξ) προς τη Θεοτόκο.               Εκτός από αυτές τις εορτές, θα πρέπει να μνημονεύουμε ακόμη την εορτή της Κατάθεσης της Τιμίας Εσθήτος της Θεοτόκου (2 Ιουλίου) καθώς και την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής την Παρασκευή της Διακαινησίμου. Τέλος, πρέπει να αναφερθούμε και στους Χαιρετισμούς, που είναι αφιερωμένοι στην Υπέρμαχο στρατηγό και ψάλλονται τις Παρασκευές της Μ. Σαρακοστής. Η ξεχωριστή θέση της Θεοτόκου στη λατρεία φαίνεται ακόμη: από το γεγονός ότι η Εκκλησία έχει αφιερώσει προς τιμήν της μια μέρα της εβδομάδας, την Τετάρτη και από το ότι υπάρχουν ξεχωριστά τροπάρια, τα Θεοτοκία, που ψάλλονται με το εισαγωγικό “και νυν και αεί...” και συνοδεύουν τους Κανόνες, τα Δοξαστικά, τα εξαποστειλάρια και τα απολυτίκια επίσης από το γεγονός ότι στη Θ. Λειτουργία ο ιερέας μνημονεύει “εξαιρέτως της Παναγίας αχράντου...” και ψάλλεται ο περίφημος αγγελικός ύμνος ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ. Ακόμα από το ότι στο τέλος κάθε αιτήσεως μνημονεύεται από τον ιερέα το όνομα της αειπαρθένου Μαρίας. Από το ότι η Θεοτόκος εικονογραφείται στην κόγχη του ιερού των ναών ως η “Πλατυτέρα των Ουρανών” και από το γεγονός ότι στο τέμπλο των ναών η εικόνα της κατέχει τη θέση της δεξιά της Ωραίας Πύλης, ώστε να βρίσκεται “εκ δεξιών” του Χριστού και να πρεσβεύει για τους ανθρώπους. Εξάλλου χιλιάδες είναι οι ναοί που χτίστηκαν και χτίζονται προς τιμήν Της, άπειρα τα προσκυνητάρια και τα αφιερώματα, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι τα μεγαλύτερα προσκυνήματα είναι αυτά της Παναγίας.   Η Εκκλησία μας λοιπόν, τιμά την Παναγία όπως ταιριάζει στο άγιο πρόσωπό Της, και πανηγυρίζει γι’ Αυτήν που βρίσκεται πιο ψηλά από κάθε άλλο λογικό όν μέσα στον ορατό και αόρατο κόσμο. Την τιμά και την υμνεί ως το καύχημα των ουρανών και του ανθρώπινου γένους, ως την Κεχαριτωμένη, δηλαδή αυτήν που είναι μέτοχος την θείας χάριτος περισσότερο από κάθε κτίσμα, γιατί είναι Μητέρα του Θεού. Η Παναγία είναι αυτή για την οποία λέει ο ψαλμωδός: “Παρέστη η βασίλισσα εκ δεξιών Σου εν ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη πεποικιλμένη”. Από αυτή τη θέση μεσιτεύει πάντοτε υπέρ των ανθρώπων.

Αυτή τη συγκλονιστική αλήθεια και διδασκαλία μας έδωσε επιγραμματικά ο μεγάλος Θεολόγος και Πατέρας της Εκκλησίας Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, λέγοντας για την Παναγία ότι καλύπτει με τις πρεσβείες Της ολόκληρο τον χρόνο απ' αρχής της Δημιουργίας, με το να είναι «των προ Αυτής αιτία, και των μετ' Αυτήν προστάτις».

Υπέροχα είναι  τα λόγια του Ν. Καβάσιλα του μεγάλου αυτού πατέρα της Εκκλησίας μας ο οποίος αναφερόμενος σε ένα λόγο του στο πανάγιο πρόσωπο της Θεοτόκου λέει:     “Πως να σε προσφωνήσουμε Εσένα, που δεν υπάρχει τίποτα αντάξιό Σου ανάμεσα στους ανθρώπους; Γιατί τα δικά μας τα λόγια είναι γήινα, ενώ Συ ξεπέρασες όλου του κόσμου τις κορυφές. Αν λοιπόν χρειάζεται να σου προσφερθούν τιμητικοί λόγοι, αυτό πρέπει να είναι έργο Αγγέλων. Γι’ αυτό κι εμείς, αφού θυμηθήκαμε όσο μπορούσαμε τα κατορθώματά Σου και υμνήσαμε κατά τη δύναμή μας Εσένα, την ίδια μας τη σωτηρία, ζητούμε τώρα να βρούμε αγγελική φωνή”.

Και καταλήγουμε στην προσφώνηση του Γαβριήλ: “Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά Σου!”

Η Θεοτόκος, γράφει ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης,  δεν παρέδωσε στη Γραφή ούτε τις σκέψεις Tης ούτε την αγάπη Tης για τον Υιό και Θεό Tης ούτε τις θλίψεις της ψυχής Tης, κατά την ώρα της σταυρώσεως, γιατί ούτε και τότε θα μπορούσαμε να τη συλλάβομε. Η αγάπη Tης για το Θεό ήταν ισχυρότερη και φλογερότερη από την αγάπη των  Χερουβείμ και των Σεραφείμ κι όλες οι Δυνάμεις των αγγέλων και αρχαγγέλων εκπλήσσονται με Αυτήν.

Παρόλο όμως που η ζωή της Θεοτόκου σκεπαζόταν, θα λέγαμε, από την άγια σιγή, ο Κύριος φανέρωσε στην Εκκλησία μας πως η Παναγία μας, αγκαλιάζει με την αγάπη την αγάπη της όλο τον κόσμο και βλέπει με το Άγιο Πνεύμα όλους τους λαούς της γης και σπλαχνίζεται και ελεεί τους πάντες.

Βιβλιογραφία

-- Παναγία και Υπεραγία. Φώτη Κόντογλου.

-- H χώρα των ζώντων. Αρχ. Τύχωνος.

-- Ο Ακάθιστος Ύμνος. Κων. Δρατσέλλα.

-- Η Θεομήτωρ. Νικολάου Καβάσιλα.

-- Ορθόδοξος Πνευματικότης. Ανωνύμου μοναχού.

-- Η Θεοτόκος. Ιωάννου Δαμασκηνού.

-- Παναγία και Εκκλησία. Γεωργίας Κουνάβη.

-- Μαρία η μητέρα του Θεού. Θεοκλήτου ιερομ.

-- Η Υπεραγία Θεοτόκος. Γρηγορίου ιερομ.

 -- Κοίμηση. Εκδ. Ακρίτας.

  Επιστροφή στή Σελίδα ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ