Μεγάλη Τεσσαρακοστή

 

«Επειδή γουν δια το μη άπαξ τον Αδάμ νηστεύσαι τοσαύτα πεπόνθαμεν, προτίθεται νυν η τούτου ανάμνησις  εις την είσοδον της αγίας Τεσσαρα- κοστής, ίνα, μεμνημένοι όσον κακόν το μη νηστεύσαι επήγαγε, σπουδάσωμεν την νηστείαν περιχαρώς υποδέξασθαι και παραφυλάτειν, ώς αν, ου ηστόχευσεν ο Αδάμ, της θεώσεως δηλαδή, ημείς δι’ αυτής επιτύχωμεν».

(Από το Συναξαριστή της Κυριακής της Τυρινής).

 Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, η Σαρακοστή όπως συχνά την ακούμε, είναι η περίοδος από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι και το Σάββατο του Λαζάρου και ονομάζεται έτσι επειδή διαρκεί 40 μέρες.

Αποδεκατούμε το χρόνο  προσφέροντας στο Θεό την περίοδο αυτή, όπως ερμηνεύει τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή ο άγιος Συμεών ο Θεσσαλονίκης, αλλά και ακολουθούμε το παράδειγμα του Κυρίου μας ο οποίος αποσύρθηκε στην έρημο και νήστεψε 40 μέρες αμέσως μετά τη Βάπτισή Του και πριν αρχίσει το σωτήριο έργο Του.

Η πρώτη εντολή η οποία δόθηκε από το Θεό στον άνθρωπο θεωρείται η εντολή της νηστείας: “..ού φάγεσθε απ’ αυτού..” (ο Μέγας Βασίλειος ονομάζει για το λόγο αυτό τη νηστεία “συνηλικιώτιν του ανθρώπου”) και η παράβαση της εντολής αυτής είχε σαν αποτέλεσμα την εξορία από τον παράδεισο. Γι’ αυτό το λόγο και η εκκλησία μας θέσπισε από την αρχή τη νηστεία και την θεώρησε ως αναντικατάστατο μέσο πνευματικής προόδου και τελειώσεως. Και υπάρχει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή στη ζωή μας για να μας υπενθυμίσει ακριβώς αυτά τά δραματικά γεγονότα και “ερχόμενοι εις εαυτόν” να αγωνιστούμε πνευματικά.

Θεωρείται δε η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αυτοσκοπός. Και τούτο διότι κατά κύριο λόγο νηστεύουμε  και αγωνιζόμαστε “διά τας αμαρτίας ημών”. Είναι περίοδος πένθους και καθαρμού. Περίοδος αγώνων πνευματικών και σωματικών γιατί η εκκλησία δε διαχωρίζει την ψυχή από το σώμα. Το πένθος για τις αμαρτίες μας, η μετάνοια, η ταπείνωση και η προσευχή χαρακτηρίζουν την περίοδο αυτή την τόσο διαφορετική και ιδιαίτερη.

Η νηστεία είναι μια απάντηση τρόπον τινά στον πρώτο πειρασμό του Κυρίου. Ο διάβολος προτρέπει τον Κύριο μας να κάνει τις πέτρες ψωμί για να φάει. Στον πειρασμό της ζωής ότι όλα είναι για την απόλαυσή μας απαντούμε με τη νηστεία διότι “ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος”. Στο δεύτερο πειρασμό της φιλαργυρίας απαντούμε με την εξομολόγηση, τη μετάνοια και την ελεημοσύνη και στον τρίτο πειρασμό της υπερηφάνειας απαντούμε με την ταπείνωση και την προσευχή.

Επειδή ακριβώς αυτά είναι τα νοήματα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, γι’αυτό και αρκετά πριν  η εκκλησία μας προε- τοιμάζει με την αρχή του Τριωδίου με την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου όπου μας διδάσκει την “υψοποιό ταπείνωση”. Ακολουθεί η παραβολή του Ασώτου όπου διδασκόμαστε “την σωτήριον μετάνοια”. Στη συνέχεια  η Κυριακή της Απόκρεω μας υπενθυμίζει τη δίκαιη κρίση. Και την Κυριακή της Τυρινής ενθυμούμαστε την εξορία “εκ του παραδείσου της τρυφής”.

Το ιδιαίτερο αυτό που υπάρχει στην περίοδο αυτή συμπληρώνεται με τις κατανυκτικές ακολουθίες που η εκκλησία μας τοποθέτησε σε όλη τη  Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Ο Κατανυκτικός Εσπερινός, η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία, οι Χαιρετισμοί της Παναγίας μας, το Μέγα Απόδειπνο, ο Μέγας Κανόνας,  με τα κατανυκτικά τροπάρια και την υμνολογία βοηθούν τον κάθε ευσεβή πιστό στην πορεία της Σαρακοστής. Το κάλεσμα της εκκλησίας για συμμετοχή στις ακολουθίες είναι διαρκές. Μόνο με την συνεχή παρουσία μας και τη συνειδητή συμμετοχή μας στις ακολουθίες της περιόδου μπορούμε να αντιληφθούμε το νόημα και το σκοπό  της. Παρατηρούμε ότι με ένα ιδιαίτερο και αγαπητικό τρόπο η Εκκλησία μας, τη Μεγ. Τεσσαρακοστή, μας προτρέπει να ζήσουμε «εν προσευχή και νηστεία».

Είναι φανερό ότι είναι μεγάλος ο κίνδυνος να τυποποιήσουμε τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Στη χαλαρή πνευματική ζωή όλα γίνονται και εκτελούνται τυπικά. Όλα είναι διανοητικά και γι’αυτό περιττά, κουραστικά και υπερβολικά. Μια σειρά απαγορεύσεων από τα αγαθά της ζωής χωρίς να υπάρχει λόγος και σκοπός ουσιαστικός. Τά πράγματα αποκτούν μια καθαρά εθιμική διάσταση που δεν οδηγεί σε τίποτα περισσότερο πέρα από τη γιορτινή ατμόσφαιρα που φορτίζει συναισθηματικά τον άνθρωπο. Η ουσία χάνεται και μένει ο τύπος και έτσι γίνεται ευκολότερη και πιο ανώδυνη συνειδησιακά η ζωή.

Για τον πιστό όμως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή δεν είναι περιορισμός και απαγόρευση τροφών και πραγμάτων. Δεν είναι περιορισμός ζωής. Δεν είναι νεκρά σύμβολα και έθιμα με επιφανειακή σημασία και χωρίς ουσία.

Είναι μετοχή στη νηστεία του Κυρίου. Είναι αγώνας για να αποκτήσει και να καταλάβει το νόημα της ζωής. Την ουσία των πραγμάτων. Είναι προσπάθεια ειρήνευσης και συμφωνίας σώματος και ψυχής. Είναι αναζήτηση της σήμερα χαμένης διάστασης της ζωής. Είναι αγώνας που μεταμορφώνει τον άνθρωπο. Είναι πορεία συνάντησης με το Χριστό ο οποίος είναι η αρχή και το πλήρωμα πάντων. Μέσα από τον αγώνα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αντιλαμβάνεται ο πιστός τη σωστή χρήση της ύλης και λατρεύει όχι την κτίση αλλά τον Κτίσαντα.

Δεν παύει όμως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή να είναι και  μια προετοιμασία για το Πάσχα.  Μια προσπάθεια για συμπόρευση στο Πάθος και την Ανάσταση του Χριστού μας. Και τονίζεται αυτό ιδαίτερα σε όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Είναι χαρακτηριστική η οπισθάμβωνος ευχή της Λειτουργίας των Προηγιασμένων όπου λέγεται: «..και ακατακρίτως φθάσαι προσκυνήσαι και την αγίαν ανάστασιν..».

Αν και η νηστεία του Πάσχα αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων, η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής με τις ιδιαίτερες ακολουθίες και τη μυσταγωγία της μας βοηθάει να εννοήσουμε τα τελούμενα τη Μεγάλη Εβδομάδα και να μετάσχομε στα Άγια Πάθη και την Ανάσταση.

Όμως η συμπόρευση και η μετοχή στο Πάθος και την Ανάσταση επιτυγχάνεται σε τέτοιο βαθμό όσο πνευματικά και αγωνιστικά έζησε ο άνθρωπος τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και κατάφερε να αποδεσμετεί και να απαλαγεί από την υποδούλωσή του στα υλικά. Ο αγώνας είναι διαρκής και η εγρήγορση συνεχής. Σκοπός είναι η ανακαίνιση, η αναγέννηση του ανθρώπου και η γνώση της Σωτήριας δύναμης του Χριστού στον υλικό αλλά και στον πνευματικό κόσμο.

Με άλλα λόγια θα λέγαμε ότι την Ανάσταση, το μυστήριο τούτο το μέγα αξιωνόμαστε να το ζήσουμε και να το εννοήσουμε και να μετάσχομε σε τέτοιο βαθμό όσο πνευματικά ζήσαμε τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και αγωνιστήκαμε στο στίβο των αρετών.

Γι’αυτό η Εκκλησία μας την περίοδο αυτή μας καλεί σε αγώνα. Σε νηστεία τροφών και πραγμάτων. Σε προσευχή. Σε ενεργό συμμετοχή στις ακολουθίες. Σε μετάνοια και εξομολόγηση. Και όλα αυτά χρειάζονται και είναι απαραίτητα διότι είναι ανώφελο αλλά και επικίνδυνο να περιορίζουμε τη νηστεία μόνο στην αποχή ορισμένων τροφών και τίποτα περισσότερο.

Καλή Σαρακοστή και ευλογημένη πορεία προς το Πάθος και την Ανάσταση του Κυρίου μας. Αμήν.

  Επιστροφή στή Σελίδα Μ. ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ - ΠΑΣΧΑ